rat. med. Mateusz Frąszczak
Jak przeprowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową u osoby dorosłej? Krok po kroku
Mieliście kiedyś taką sytuację w swoim życiu, że ktoś w waszym otoczeniu stracił przytomność i musieliście mu udzielić pomocy? A może podczas spaceru znaleźliście taką osobę w parku?
Nawet jeśli – na szczęście – taka sytuacja jeszcze wam się nie przydarzyła, istnieje spore prawdopodobieństwo, że prędzej czy później staniecie w obliczu podobnego zdarzenia. Wtedy lepiej wiedzieć, co zrobić, ponieważ może to uratować komuś życie.
Poniżej postaram się przybliżyć temat co zrobić w takiej sytuacji, aby jak najlepiej pomóc osobie poszkodowanej.
Spis treści:
- Bezpieczeństwo i obowiązek udzielania pierwszej pomocy
- Poszkodowany leży i się nie rusza – co teraz?
- Oddycha czy nie – oto jest pytanie
- W pierwszej pomocy warto prosić o… pomoc
- Resuscytacja krążeniowo-oddechowa
- Czy możesz zrobić coś więcej? Co to jest AED?
- Czy mogę już przestać? Kiedy przerwać RKO?
- Podsumowanie – po co właściwie cisnąć klatę?
Bezpieczeństwo i obowiązek udzielania pierwszej pomocy
W Polsce istnieje obowiązek udzielenia pomocy osobie, która znajduje się w stanie zagrożenia życia lub zdrowia, pod groźbą kary pozbawienia wolności do 3 lat. Najprościej mówiąc, jeśli widzimy kogoś, kto może potrzebować pomocy, powinniśmy jej udzielić w zakresie naszej wiedzy i umiejętności.
Czy jednak zawsze bezwarunkowo musimy pomagać? Nie. Z obowiązku udzielania pierwszej pomocy jesteśmy zwolnieni gdy jej udzielenie wymagałoby od nas narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
I tu dochodzimy do kluczowej zasady pierwszej pomocy – BEZPIECZEŃSTWO. Nie udzielamy pomocy, jeśli w naszej ocenie sytuacja stwarza dla nas zagrożenie. W takiej sytuacji jesteśmy zwolnieni z obowiązku pomocy. Na przykład: jesteśmy świadkami wypadku na drodze szybkiego ruchu. Motocyklista spadł z motoru i leży nieruchomo na prawym pasie, a wokół jeżdżą samochody. Taka sytuacja jest zbyt niebezpieczna, aby podejść do poszkodowanego od razu. Najpierw musimy zadbać o swoje bezpieczeństwo: zatrzymać ruch, rozłożyć trójkąt ostrzegawczy, założyć rękawiczki jednorazowe i kamizelkę odblaskową. Dopiero wtedy możemy podejść i udzielić pomocy.
Warto pamiętać
To ty ocenisz na miejscu zdarzenia, czy jesteś bezpieczny na tyle, aby udzielić pierwszej pomocy. Zasada jest prosta: „Dobry ratownik to żywy ratownik”.
Poszkodowany leży i się nie rusza – co teraz?
Po upewnieniu się, że jesteśmy bezpieczni wypadało by podejść do naszego poszkodowanego i zobaczyć czy faktycznie potrzebuje naszej pomocy:
- W pierwszej kolejności wystarczy, że podejdziesz do takiej osoby (najlepiej od strony nóg, żeby miała szansę cię zauważyć), staniemy gdzieś w odległości 1-2 metra i głośno zawołasz „Proszę Pani/Pana słyszy mnie Pan/Pani? Czy potrzebuje Pani/Pan pomocy?”
- Jeśli poszkodowany nie reaguje na twój głos podejdź bliżej, chwyć za barki i potrząśnij na boki cały, czas wołając „Proszę Pani/Pana słyszy mnie Pan/Pani? Potrzebuje Pani/Pan pomocy?”.
- Jeżeli poszkodowany również na to nie reaguje, stwierdzamy, że jest nieprzytomny.
Oddycha czy nie – oto jest pytanie
Jeśli stwierdzisz, że pacjent jest nieprzytomny, następnym naszym krokiem jest sprawdzenie czy poszkodowany oddycha. Jest to kluczowy moment ponieważ w zależności od odpowiedzi na to pytanie będziemy podejmować – lub nie – resuscytację krążeniowo –oddechową (RKO).
Aby sprawdzić czy poszkodowany oddycha:
- Przyklęknij z boku głowy poszkodowanego.
- Połóż 3 palce jednej ręki na jego czole i dwa na żuchwie.
- Trzymając w ten sposób, odchyl głowę poszkodowanego do tyłu i pochyl się nad jego głową, patrząc na jego klatkę piersiową.
- Sprawdzaj, czy poszkodowany oddycha przez 10 s., patrząc czy jego klatka piersiowa się unosi, słysząc oddech i wyczuwając go na policzku.
- Jeżeli przez te 10 sekund stwierdzimy, że pacjent wykonał co najmniej 2 oddechy, to znaczy, że oddycha. Ocenę oddechu wtedy powtarzamy co minutę.
- Jeśli przez te 10 sekund zaobserwujemy 1 oddech, brak oddechu albo poszkodowany będzie ledwo oddychał lub wykonuje rzadkie, powolne i głośne westchnienia, to stwierdzamy, że nie oddycha prawidłowo i przechodzimy do resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Warto pamiętać
Oddech agonalny to nieregularny, płytki i często głośny oddech, który może wystąpić tuż po zatrzymaniu krążenia. Nie należy go mylić z prawidłowym oddychaniem – jest oznaką poważnego stanu i wymaga natychmiastowego rozpoczęcia resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO).
W pierwszej pomocy warto prosić o… pomoc
Jeśli do tego momentu jeszcze nie wyciągnąłeś telefonu i nie zadzwoniłeś pod 999 lub 112 to jest to właśnie ten moment.
Najlepiej jest poprosić kogoś kto stoi obok, aby powiadomił służby ratunkowe. Jeśli prosisz kogoś aby zadzwonił nie rzucaj hasła w eter, tylko wybierz konkretną osobę np. „Pan w czerwonych butach, niech Pan zadzwoni pod 999 i…’ .
Jeśli nie masz nikogo kto by mógł zadzwonić połóż telefon obok siebie i włącz tryb głośnomówiący. Przeczytaj w tym artykule co powiedzieć dyspozytorowi, czyli osobie która odbierze od Ciebie telefon, gdy dzwonisz po pomoc
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa
Wiemy już, że pacjent nie oddycha, wezwana została pomoc lub właśnie to robisz, możemy więc przejść do resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Zanim rozpoczniesz uciśnięcia klatki piersiowej, upewnij się, że pacjent leży na twardej powierzchni, czyli np. jeśli leży na łóżku, połóż go na podłodze. Sprawdź, czy poszkodowany nie ma odzieży, która mogłaby pogorszyć jakość uciśnięć klatki piersiowej. Jeżeli cokolwiek z odzieży nam przeszkadza, rozetnij to.
Warto pamiętać
Nie bój się ciąć staników i koszulek u kobiet w nagłym zatrzymaniu krążenia, ponieważ właśnie przez strach przed posądzeniem o molestowanie u kobiet rzadziej podejmuje się RKO, przez co mają mniejsze szanse na przeżycie.
Jeżeli już nic nam nie przeszkadza, a pacjent leży na twardej powierzchni, możesz przejść do uciśnięć klatki piersiowej. Jak je wykonywać:
- Uklęknij jak najbliżej poszkodowanego
- Nasadę jednej dłoni umieść na środku klatki piersiowej poszkodowanego – to jest w dolnej połowie mostka, a następnie na tą dłoń połóż drugą.
- Wyprostuj i zablokuj ręce w łokciach i pochyl się nad poszkodowanym, aby jak najbardziej wspomóc się masą swojego ciała podczas ucisków
- Rozpocznij uciśnięcia klatki piersiowej z częstotliwością 100-120 razy na minutę na głębokość 5-6cm.
- Pamiętaj aby po każdym uciśnięciu zwolnić nacisk, nie tracąc kontaktu dłoni z klatką piersiową
- Jeśli jesteś przeszkolony, możesz dodatkowo po każdych 30 uciśnięciach wykonywać 2 oddechy ratunkowe. Jeśli nie jesteś, kontynuuj same uciśnięcia.
Warto wiedzieć
Jeśli nie jesteś sam i masz kogoś do pomocy warto się zmieniać co 2 dwie minuty w uciskach, zwłaszcza jeśli czujesz, że nie dajesz już rady i jakość twoich ucisków jest niska
Czy możesz zrobić coś więcej? Co to jest AED?
Jeżeli masz kogoś do pomocy to możesz go wysłać po AED. Ale od początku co to jest AED i gdzie można je znaleźć. AED czyli dokładnie Automatyczny defibrylator zewnętrzny (ang. automated external defibrillator) jest to sprytne uprzędzenie które będzie nam pomagać w resuscytacji z pomocą komend głosowych a czasem i filmików co mamy robić oraz jeśli podłączymy go do pacjenta to podejmie za decyzje nas czy pacjent wymaga defibrylacji czy też nie. Urządzenie takie można znaleźć najprościej mówiąc w miejscach gdzie jest dużo ludzi typu: dworce kolejowe, lotniska, urzędy, galerie handlowe itp. Jeżeli nie wiesz gdzie znajduję się najbliższe AED, wystarczy wpisać w wyszukiwarkę internetową AED map i wybrać pierwszą stronę od góry. Jest to mapa oddolnie tworzona gdzie można znaleźć AED.
Obsługa AED jest banalnie prosta, wystarczy je włączyć i słuchać się jego poleceń. Na całym urządzeniu, elektrodach samoprzylepnych są ikonografiki co gdzie przykleić albo nacisnąć. Raz włączone AED pozostaje już włączone, tak samo jak już przykleimy elektrody do poszkodowanego to ich nie odklejamy. Elektrody przykleja się zgodnie z ikonografikami znajdującymi się na nich.
Czy mogę już przestać? Kiedy przerwać RKO?
Odstąpić od czynności resuscytacyjnych można w konkretnych sytuacjach, mianowicie:
- Przybyła pomoc medyczna i dostałeś polecenie od ratowników aby przerwać RKO
- Poszkodowany wykazuje oznaki życia takie jak: budzi się, porusza się, otwiera oczy, oddycha prawidłowo
- Jesteś wyczerpany i zaraz opadniesz z sił
- Pojawi się jakieś zagrożenie, które będzie zagrażać twojemu bezpieczeństwu
- Nie masz przy sobie telefonu a potrzebujesz wezwać pomoc (należy jak najszybciej wezwać pomoc aby natychmiast po tym wrócić do RKO)
Obsługa AED jest banalnie prosta, wystarczy je włączyć i słuchać się jego poleceń. Na całym urządzeniu, elektrodach samoprzylepnych są ikonografiki co gdzie przykleić albo nacisnąć. Raz włączone AED pozostaje już włączone, tak samo jak już przykleimy elektrody do poszkodowanego to ich nie odklejamy. Elektrody przykleja się zgodnie z ikonografikami znajdującymi się na nich.
Podsumowanie – po co właściwie cisnąć klatę?
U osoby u której doszło do nagłego zatrzymania krążenia już po 3-5 minutach zaczynają zachodzić pierwsze nieodwracalne zmiany w mózgu. Ustawowy czas dojazdu karetki w mieście to 8, a poza miastem to 15 minut. Ratownicy nie są wstanie dojechać do pacjenta w ciągu tych 3-5 minut, dlatego tak ważne jest udzielenie pierwszej pomocy i podjęcie RKO przez świadków zdarzenia.
Rozpoczynając uciśnięcia klatki piersiowej jesteśmy w stanie opóźnić ten proces, a im wcześniej podjęta wysokiej jakości resuscytacja i wykonana defibrylacja przy użyciu AED, tym bardziej jesteśmy wstanie zwiększyć szanse na przeżycie poszkodowanego.
źródła:
art. 162 § 1-2 Kodeksu karnego
Blom, Marieke T et al. “Women have lower chances than men to be resuscitated and survive out-of-hospital cardiac arrest.” European heart journal vol. 40,47 (2019): 3824-3834. doi:10.1093/eurheartj/ehz297
Polska Rada Resuscytacji, Informacja Prasowa 2013: Gdyby więcej ludzi umiało udzielać pierwszej pomocy w nagłym zatrzymaniu krążenia, 100,000 osób rocznie w Europie mogłoby żyć – twierdzi Europejska Rada Resuscytacji.
Europejska rada Resuscytacji i Polska Rada Resuscytacji, Wytyczne resuscytacji 2021: Epidemiologia zatrzymania krążenia w Europie, rozdz. 2 Kraków 2021
Europejska rada Resuscytacji i Polska Rada Resuscytacji, Wytyczne resuscytacji 2021: Podstawowe Zabiegi Resuscytacyjne rozdz. 4 Kraków 2021
Zadanie publiczne „#cisneklate – ratuję życie!. Szkolenia proobronne społeczeństwa #cisnerane” sfinansowane jest ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030